[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.WYK£AD 8 (10.XII.1998)Karol Markskwestia œwiadomoœci spo³ecznejkwestia rozwoju spo³ecznegometoda badawczaKwestia œwiadomoœci spo³ecznej:Œwiadomoœæ spo³eczna nale¿y do nadbudowy.Nadbudowa jest konsekwencj¹ bazy, aleposiada swoje indywidualne cechy, jako sfera ¿ycia spo³ecznego.Œwiadomoœæ jestokreœlona przede wszystkim przez stosunki produkcji w spo³eczeñstwie, ale niezmienia siê tak szybko jak one.Œwiadomoœæ przejawia siê w kulturze, sztuce,religii, które nie zmieniaj¹ siê zbyt szybko.W œwiadomoœci odbijaj¹ siêrównie¿ warunki historyczne – okreœlaj¹ one i materialn¹ sferê ¿ycia i sam¹œwiadomoœæ.Œwiadomoœæ jest wyrazem okreœlonego momentu (œwiadomoœæ okreœlonej epoki)Œwiadomoœæ jest te¿ uwarunkowana klasowo.Œwiadomoœæ ca³ego spo³eczeñstwa jestodbiciem stosunków klasowych w spo³eczeñstwie, a te z kolei s¹ odbiciem sferymaterialnej i warunków historycznych.Ka¿da klasa posiada swoj¹ specyficzn¹œwiadomoœæ.Szczególne miejsce zajmuje œwiadomoœæ klasy panuj¹cej w spo³eczeñstwie.Klasapanuj¹ca posiada stosunki produkcji i potrafi do pewnego stopnia panowaæ nadœwiadomoœci¹ innych klas, czêœciowo narzucaj¹c swoj¹.Œwiadomoœæ fa³szywa:Taka, która nie w³aœciwie rozpoznaje miejsce okreœlonej grupy w procesiehistorycznym.Najczêstszym jej przejawem s¹ ideologie czyli niew³aœciweprzekonania na temat rzeczywistoœci, przy czym to przek³amanie nie jestprzypadkowe lecz s³u¿y interesom okreœlonej grupy.Ka¿da klasa posiada swoj¹ ideologiê.Klasy tworz¹ uzasadnienia swoich interesówdaleko wybiegaj¹ce poza sferê ekonomiczn¹Nieumiejêtnoœæ rozpoznania swojego w strukturze klasowej spo³eczeñstwa(klasa w sobie czyli obiektywna – obserwowalna z zewn¹trz i klasa dla siebieczyli obiektywna i subiektywna – obserwowalna z zewn¹trz, a jej cz³onkowie maj¹œwiadomoœæ przynale¿noœci do niej)Marks uwa¿a³, ¿e nie istnieje wiedza obiektywna, a najcenniejsz¹ wiedz¹ jestta, która idzie do przodu razem z procesem historycznym.Badacz powinienuto¿samiaæ siê z klas¹ posuwaj¹c¹ naprzód proces historyczny.Kwestia rozwoju spo³ecznegoWizja Marksa by³a dynamiczna – dynamikê stwarza³ konflikt klasowy.Oddzia³ywa³on na 2 liniach:oddzia³ywanie miêdzy czêœci¹ i ca³oœci¹ spo³eczeñstwa(ca³oœæ zmierza w okreœlonym kierunku, natomiast ró¿ne czêœci spo³eczeñstwamog¹ mniej lub bardziej zgodnie pod¹¿aæ z kierunkiem zmian)oddzia³ywanie miêdzy baz¹, a nadbudow¹przeobra¿enia bazy mog¹ stykaæ siê ze star¹ jeszcze czêœci¹ nadbudowy, co mo¿ewywo³ywaæ ró¿ne zaburzeniaKierunek zmian wyznaczaj¹ formacje spo³eczno – ekonomiczne.Pewne przeobra¿eniaspo³eczne s¹ nieuchronne (wynika to z istnienia obiektywnych praw rozwojuspo³ecznego).Tak jak w ewolucjonizmie ma u wg Marksa miejsce ci¹g³y postêp,czyli zmiany w po¿¹danym kierunku (has³o „postêp” czêsto wykorzystywano wpropagandzie, uzasadniaj¹c nim ró¿ne, czêsto zbrodnicze dzia³ania).Ale wizjaewolucjonistów by³a jednoliniowa.Ró¿nice miêdzy spo³eczeñstwami polega³ajedynie na u³o¿eniu w odpowiednim miejscu na linii postêpu.Natomiast Marksuwa¿a³, ¿e rozwój spo³eczny mo¿e pod¹¿aæ ró¿nymi drogami, uwarunkowanymihistorycznieMetoda badawczaHistoryzm jako metoda badawcza – wszelkie aspekty rzeczywistoœci s¹ ze sob¹powi¹zane i maj¹ swój kontekst historyczny.Równie¿ badacz jest z nim zwi¹zany.(koncepcja podmiotu zakorzenionego)2 rodzaje ujêæ rzeczywistoœci spo³ecznej:ujêcie historyczne – uwzglêdnianie najwiêkszej liczby zjawisk, bez wi¹zania ichze sob¹ujêcie logiczne – powinno nak³adaæ siê na ujêcie historyczne, jest toakcentowanie tych wydarzeñ, które ³¹cz¹ siê w ci¹g przyczynowo – skutkowy.Metoda abstrakcji to idealne podejœcie logiczne.¯adna rzeczywistoœæ spo³ecznanie bêdzie do koñca odpowiada³a abstrakcyjnym modelom.Badacz powinien jednaktworzyæ takie idealne, nie istniej¹ce w rzeczywistoœci modele, a nastêpnieporównywaæ istniej¹c¹ rzeczywistoœæ do takich idealnych modeli.Formacje Marksato w³aœnie idealizacje (modele).Postulat zaanga¿owania spo³ecznego jako metody badawczej – wynik koncepcjipodmiotu zakorzenionego i œwiadomoœci klasowej (¿adna wiedza nie jest wolna oduwarunkowañ klasowych).¯eby cokolwiek w ¿yciu spo³ecznym zaobserwowaæ, trzebasiê w nie zaanga¿owaæ Nie istnieje obiektywnoœæ, zamiast niej trzeba widzieærzeczywistoœæ postêpowo, budowaæ wiedzê bêd¹c zaanga¿owanym po stronie klasypostêpowej.Brak ró¿nicy miêdzy badaczem, a dzia³aczem spo³ecznym [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]