[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Stan parateliczny wywo³uje nudê, aw stresie chronicznym prowadzi do alkoholizmu, narkomanii, lekomanii itp.Obatypy stanów motywacji w relacji do pojêæ Aptera stres-napiêcie i stres-wysi³ekdaj¹ uk³ad 4 typów stresu: - stres-napiêcie teliczne,- stres-napiêcieparateliczne, - stres-wysi³ek teliczny, - stres-wysi³ek parateliczny.Poziomnapiêcia i natê¿enie wysi³ku daj¹ zró¿nicowan¹ symptomatologiê stresu: (1) Du¿enatê¿enie stresu-wysi³ku i niski poziom stresu-napiêcia (nuda) w stanachtelicznych (unikanie pobudzenia) prowadzi do klasycznych objawów migreny,ryzyka choroby wieñcowej serca, a tak¿e objawów neurastenicznych.(2) Du¿enatê¿enie stresu-wysi³ku i niski poziom stresu-napiêcia w stanachparatelicznych (poszukiwanie pobudzenia) prowadzi do ekscytacji ¿yciemtowarzyskim, a w stanach ekstremalnych do chuligañstwa i przestêpczoœci.(3)Niskie natê¿enie stresu-wysi³ku i wysoki poziom stresu-napiêcia (lêk) w stanachtelicznych prowadzi do klasycznej psychonerwicy i ró¿nych symptomówpsychosomatycznych.(4) Niskie natê¿enie stresu-wysi³ku i wysoki poziomstresu-napiêcia w stanach paratelicznych prowadzi do nadu¿ywania ró¿norod­nychu¿ywek (np.alkohol, leki, narkotyki itp.).15.Koncepcja zachowania zasobów S.Hobfolaludzie nastawieni s¹ przede wszystkim na zachowanie, ochronê i permanentneodtwarzanie zasobów swojej energii.Stresem jest mo¿liwoœæ utraty swoich si³lub jej rzeczywista utrata.Wg tego modelu „stresem psychologicznym jestreakcja na otoczenie, w którym wystêpuje: a) groŸba czystej utraty si³, b)rzeczywista ich utrata lub, c) brak si³ spowodowany wyeksploatowaniem".Przyczym stres wywo³uje zarówno powstanie realnej lub antycypowanej straty, jakrównie¿ sam fakt braku (rzeczywistego lub spostrze¿onego) przyrostu si³.Takwiêc zasoby si³ w modelu s¹ kategori¹ wyjaœniaj¹c¹ istotê stresupsychologicznego.Obejmuj¹ takie ich atrybuty, jak: przedmioty, cechy osobowe,warunki lub si³y cenione przez jednostkê czy te¿ pomagaj¹ce w osi¹ganiu owychprzedmiotów, cech, warunków lub zdobywaniu tych si³ (np.fizyczne warunkiœrodowiska, poczucie w³asnej wartoœci, pozycja spo³eczna, stan ekonomiczny,itp.).Ludzie staraj¹ siê pomna¿aæ swoje zasoby lub przynajmniej ograniczaæ ichutratê.W modelu stresu Hobfolla wyró¿nia siê 4 rodzaje zasobów, którychposiadanie wi¹¿e siê ze stanem zadowolenia, zaœ brak lub ich ograniczenieprowadz¹ do stresu: (1) Zasoby bêd¹ce przedmiotami, których posiadanie lub brakokreœla status spo³eczno-ekonomiczny cz³owieka (np.dom, samochód).(2) Zasobyokolicznoœciowe, których wartoœæ polega na tym, ¿e s¹ cenne i wystêpuj¹ rzadko(np.udane ma³¿eñstwo, awans zawodowy, otrzymanie spadku, itp.).(3) Zasobyosobowe, charakteryzowane przez odpowiedni¹ strukturê temperamentu, osobowoœcii sprzyjaj¹ce tzw.odpornoœci na stres.(4) Zasoby energetyczne, bêd¹cepochodn¹ nie tylko w³asnej energii, ale i wiedzy, pieniêdzy, czasu, które mo¿nawykorzystaæ w pomna¿aniu innych zasobów.Zwraca uwagê na ró¿niceinterindywidualne, przejawiaj¹ce siê w efektywnoœci wykorzystywania swoichzasobów.Ludzie nie s¹ obdarzeni zasobami po równo, tak z przyczynbiologicznych, jak i spo³eczno-ekonomicznych.St¹d te¿ ró¿nice w radzeniu sobieze stresem dnia codziennego.Jedn¹ ze strategii radzenia sobie ze stresem jestponowne zinterpretowanie zagro¿enia jako wyzwania oraz koncentracja na tym, cow danej sytuacji mo¿na zyskaæ (np.nowe, cenne doœwiadczenie ¿yciowe, mimochwilowej przykroœci), a nie na tym, co siê traci.Ludzie korzystaj¹ czêsto zmechanizmów obronnych osobowoœci (np.racjonalizacja, ekspiacja, substytucja,itp.).Koncepcje stresu polskich psychologówKoncepcje polskich psychologów nawi¹zuj¹ do nurtu poznawczego psychologii.16.Teoria sytuacji trudnych T.TomaszewskiegoSytuacja trudna, w której "osi¹gniêcie wyniku jest mo¿liwe tylko przy zmianienormalnej struktury czynnoœci" tzn.gdy naruszona zostaje wzglêdna równowagamiedzy poszczególnymi elementami struktury."Przez sytuacje trudne rozumiemy,najogólniej mówi¹c, takie sytuacje, w których zachodzi rozbie¿noœæ miêdzypotrzebami lub zadaniami cz³owieka a mo¿liwoœciami zaspokojenia tych potrzeblub wykonania zadañ".Tak rozumianej sytuacji trudnej przypisuje status pojêciastres psychologiczny i to zarówno w wymiarze subiektywnym, jak i obiektywnym.Otrudnoœciach (stresie) subiektywnych mówimy wtedy, gdy naruszenie równowagimiêdzy sk³adowymi struktury czynnoœci wynika z cech podmiotu, gdy cz³.niepotrafi osi¹gn¹æ okreœlonego celu g³Ã³wnie ze wzglêdu na stan swego organizmu(np.choroba, zmêczenie).O trudnoœciach (stresie) obiektywnych wnioskujemy zcech samego zadania lub czynników zewnêtrznych w jakich zadanie to jestwykonywane (np.zbyt trudne dla konkretnego cz³owieka lub wykonywane podwp³ywem czynników szkodliwych albo zak³Ã³caj¹cych).Istotnym atrybutem sytuacjitrudnych jest nowoœæ.Sytuacje nowe, tj.ró¿ni¹ce siê wyraŸnie od dotychczasspotykanych przez cz³owieka, wymagaj¹ zmiany struktury czynnoœci.Najbardziejtypowe sytuacje trudne: zadanie ponad si³y, zadanie z³o¿one o zmiennej iniejasnej strukturze w zmiennych warunkach, przeszkody, konflikty i naciskinajwa¿niejsze sytuacje trudne: deprywacji, przeci¹¿enia, zagro¿enia iutrudnienia.17.Informacyjno-regulacyjna teoria stresu J.ReykowskiegoZwraca uwagê na regulacyjn¹ rolê dop³ywaj¹cych do cz³.informacji z otoczenia,które pozostaje w rozmaitym stosunku do jego d¹¿eñ (d¹¿enie jest rozumiane jakopewna forma koordynacji procesów nerwowych, steruj¹ca zorganizowanym tokiemaktywnoœci celowej) i oczekiwañ (przez które rozumie organizacjê procesówpoznawczych, warunkuj¹cych antycypowanie przebiegu zdarzeñ, zale¿nych lubniezale¿nych od podmiotu).Ten mechanizm poznawczy, zaliczany w regulacyjnejteorii osobowoœci do poziomu mechanizmów wy¿szych opartych na hierarchiczniezorganizowanym systemie struktur poznawczych (tzw.sieæ poznawcza, standardy iidealizacje), zajmuje równie¿ centralne miejsce w jego koncepcji stresupsychologicznego [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]