[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Po opuszczeniu dworu Têczyñskiego osiad³ Rej na wsi, alebra³ aktywny udzia³ w ¿yciu publicznym, obserwuj¹c przy tym bacznie otaczaj¹cygo œwiat i ludzi.Doskonale zarz¹dza³ swymi licznymi maj¹tkami, by³ gospodarzemz zami³owania.Wiele podró¿owa³ po Polsce, natomiast za granicê nigdy niewyje¿d¿a³.Zyska³ sobie du¿¹ popularnoœæ wœród szlachty, dziêki swemu sposobowibycia - zawsze dowcipny, weso³y a nawet rubaszny, pe³en m¹droœci¿yciowej.Oko³o 1541 roku Rej przeszed³ na protestantyzm, sta³ siê gorliwympisarzem i dzia³aczem kalwiñskim.Miko³aja Reja nazwano "ojcem literatury polskiej", poniewa¿ by³ pierwszympisarzem, tworz¹cym wy³¹cznie po polsku.Pisa³ dzie³a w pe³ni oryginalne, niezaœ przeróbki obcych tekstów, tote¿ w jego utworach znalaz³o odbiciewspó³czesne ¿ycie narodu.On pierwszy dowiód³, ¿e literatura mo¿e rozwijaæ siêw jêzyku narodowym, przyczyniaj¹c siê w ten sposób do zwyciêstwa jêzykaojczystego nad panuj¹c¹ wówczas ³acin¹.Dzia³ania jego w tym zakresie by³yca³kowicie œwiadome, by³ bowiem prawdziwie przywi¹zany do swojej ojczyzny inarodu.Nape³nia³o go ustawiczn¹ trosk¹ to, ¿e Polacy gardz¹ swoim jêzykiem inie maj¹ literatury narodowej.Z tej obywatelskiej troski zrodzi³o siê has³o,które by³o myœl¹ przewodni¹ ca³ej jego twórczoœci:"A niechaj narodowie w¿dy postronni znaj¹,I¿ Polacy nie gêsi, i¿ swój jêzyk maj¹".Miko³aj Rej by³ samoukiem, tote¿ jego w³asne utwory, w których porusza aktualnewydarzenia polityczne, spo³eczne, religijne i obyczajowe, maj¹ charakterdydaktyczny.Sprosta³y one jednak - mimo tego mentorstwa - aktualnym potrzebomspo³eczeñstwa, dziêki czemu Rej sta³ siê pisarzem popularnym i cenionym,ulubieñcem ostatnich Jagiellonów - Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta."Krótka rozprawa miêdzy trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem" - to jeden znajwybitniejszych utworów Reja.Jest to satyra na szlachtê i duchowieñstwo,napisana w formie dialogu, formie wypowiedzi literackiej, czêsto stosowanej wœredniowieczu, a potem w renesansie.Badacze literatury s¹ sk³onni twierdziæ,¿e "Krótka rozprawa." spe³nia rolê broszury politycznej, która popularyzowa³adyskutowane na sejmach i sejmikach problemy.Utwór stanowi wyk³ad "egzekucjipraw i dóbrkoronnych", czyli oko³o dwudziestoletniej walki, prowadzonej przez izbêposelsk¹ z królem i senatem.Utwór jest atakiem na wszelkie prze¿ytkifeudalizmu w polskim ¿yciu zbiorowym.Rej atakuje nawet politykê starego króla,który wci¹¿ usi³uje bagatelizowaæ zdania mas szlacheckich.Jednoczeœnie nieszczêdzi samej szlachty, krytykuj¹c niedow³ad s¹downictwa, panuj¹ce w s¹dachprzekupstwo, z³¹ organizacjê wojskow¹, nieudolnoœæ w³adzy ustawodawczej,wadliw¹ gospodarkê finansow¹ pañstwa, ¿ycie ponad stan, prywatê, pijañstwo.Niepokój autora budzi sytuacja w polskim sejmie, w którym wci¹¿ brakjednomyœlnoœci ("Ju¿ to kilka niedziel baj¹, a w niczym siê nie zgadzaj¹"),ka¿dy zaœ z pos³Ã³w myœli przede wszystkim o swych prywatnych interesach, niezaœ o dobru publicznym i pañstwowym:"Ka¿dy na swe skrzyd³o goniPewnie Pospolitej Rzeczy¯adny tam nie ma na pieczy".Jako protestant nie oszczêdza Rej tak¿e i kleru, którego g³Ã³wnymioskar¿ycielami staj¹ siê Pan i sprowokowany przez niego Wójt.wytykaj¹ oniduchowieñstwu pró¿niactwo, chciwoœæ, zaniedbywanie obowi¹zków duszpasterskich,bezwzglêdnoœæ w œci¹ganiu ofiar i op³at.Wójt pocz¹tkowo udaje prostaka,zachêcony jednak przez Pana pozwala siê wci¹gn¹æ w dyskusjê i obna¿a kulisy"duszpasterskiej" dzia³alnoœci ksiêdza.Natomiast Pan wypowiada siê œmia³o,jest przecie¿ przedstawicielem klasypanuj¹cej.Odwa¿nie wyœmiewa ceremonie koœcielne, w czasie których ksiê¿a myœl¹tylko o swych dobrach doczesnych, nie wykazuj¹c ¿adnej troski o zbawienie.Przedmiotem szczególnego ataku Pana sta³y siê wiejskie odpusty, na których wrezultacie nikt nie modli siê o odpuszczenie grzechów.Rej z przenikliwoœci¹doskona³ego obserwatora ¿ycia spo³ecznego dostrzeg³ liniê podzia³u biegn¹c¹miêdzy klas¹ feudaln¹ a ciemiê¿onym ch³opstwem.Wszystkie wymienione wy¿ejnadu¿ycia, panuj¹ce bezprawie, daj¹ siê najbardziej we znaki samym ch³opom.Krytykuj¹c uprzywilejowane warstwy spo³eczeñstwa, da³ Rej wyraz swegowspó³czucia dla upoœledzonego i uciskanego ch³opa."Krótka rozprawa." jest doskona³ym osi¹gniêciem artystycznym.Autor trafniedostrzeg³ z³o¿onoœæ przedstawionych problemów, ukaza³ je w sposób barwny,wzbudzi³ zainteresowanie czytelnika, ukazuj¹c w sposób humorystyczny ró¿neobrazki obyczajowe - scenki z odpustu, targu, polowania, uczt [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]