[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wysokoœæo³tarzy nale¿y tak ustaliæ, aby dla Jowisza i wszystkich bóstw nie-biañskich budowane by³y jak najwy¿sze o³tarze, natomiast niskiedla Westy i Matki-Ziemi.W ten sposób ró¿nym po³o¿eniem roz-wi¹zuje siê w³aœciwy uk³ad o³tarzy.Przedstawiwszy w tej ksiêdze uk³ad œwi¹tyñ, w nastêpnej omó-wiê uk³ad budowli publicznych.KSIÊGAPI¥TAPrzedmowa[l] Imperatorze! Ci, którzy w obszerniejszych ksiêgach przed-stawili myœli swoje i nauki, zyskali dla swych dzie³ wielki i wyj¹t-kowy autorytet.Oby i w dziedzinie naszej wiedzy przez rozwiniê-cie tematu wzros³o znaczenie podawanych prawide³; nie jest to jed-nak tak ³atwe, jak siê wydaje.Dzie³a bowiem o architekturze niepisze siê tak jak dzie³o historyczne lub poezje.Historia sama przezsiê przykuwa uwagê czytelników, którzy z napiêciem czekaj¹ nanowe i ró¿norodne wypadki.W poezji zaœ rytm i stopy, wykwint-ny uk³ad wyrazów i recytacja poszczególnych partii przez ró¿neosoby czaruj¹ czytelników i bez trudu wiod¹ do koñca ksi¹¿ki.[2] W dzie³ach architektonicznych nie jest to jednak mo¿liwe, po-niewa¿ terminy techniczne, zrodzone z potrzeby samej nauki, nie-znanym brzmieniem utrudniaj¹ zrozumienie.Wobec tego ¿e s¹ oneniejasne i nieznane w mowie potocznej, to zbyt rozwlekle podaneprawid³a - jeœli nie s¹ jasne i krótkie - przez nadmiar s³Ã³w i roz-wlek³oœæ pozostawiaj¹ czytelnika w niepewnoœci.Podaj¹c wiêcnieznane terminy i miary cz³onów budowli wy³o¿ê je pokrótce, abyje lepiej utrwaliæ w pamiêci, albowiem w ten sposób czytelnik ³a-twiej bêdzie móg³ je sobie przyswoiæ.[3] Zauwa¿ywszy ponadto,¿e obywatele zajêci s¹ ró¿nymi sprawami publicznymi i prywatny-mi, postanowi³em pisaæ zwiêŸle, by w nielicznych wolnych chwi-lach mogli te ksiêgi poznaæ.Nawet Pitagoras i jego uczniowie uwa¿ali za wskazane nauk?swoj¹ podawaæ w ksiêgach wed³ug wymiarów kubicznych, usta-liwszy, ¿e szeœcian równa siê dwustu szesnastu wierszom i ¿eksi¹¿ka nie powinna zawieraæ wiêcej ni¿ trzy szeœciany.[4] Sze-œcian jest bry³¹ zbudowan¹ z szeœciu jednakowych p³aszczyznkwadratowych.Jeœli siê rzuci taki szeœcian, to le¿y nieruchomo natym boku, na który pad³, dopóki siê go nie ruszy, podobnie jak ko-œci, które graj¹cy rzucaj¹ na desce do gry.Przez analogiê wysunê-li wiêc wniosek, ¿e skoro w³aœnie taka liczba wierszy jak szeœcianraz utkwi w czyjejœ pamiêci, pozostanie w niej na zawsze.Tak¿ekomediopisarze greccy przeplatali dialogi pieœniami chóralnymi,dziel¹c w ten sposób sztuki wed³ug wymiarów kubicznych, i przezwprowadzenie pauz u³atwiali aktorom recytacjê.[5] Wobec tego, ¿e sama przyroda podda³a przodkom naszym tezasady, i skoro wiem, ¿e mam pisaæ o rzeczach niezwyczajnychi nieznanych dla wielu, postanowi³em pisaæ krótkie ksiêgi, gdy¿w ten sposób bêd¹ bardziej zrozumia³e.Podzia³ materia³u tak prze-prowadzi³em, ¿eby czytelnik w poszukiwaniu wskazówek nie by³zmuszony zbieraæ ich po rozmaitych rozdzia³ach, lecz by jakopewna ca³oœæ zamkniêta w poszczególnych ksiêgach znalaz³y swewyt³umaczenie.Dlatego te¿, Cezarze, w ksiêdze trzeciej i czwartejprzedstawi³em zasady architektury sakralnej, a w tej ksiêdze omó-wiê rozplanowanie placów publicznych.Najpierw powiem o tym,jak nale¿y planowaæ forum, poniewa¿ w³aœnie tam pod kierownic-twem urzêdników za³atwia siê wszystkie sprawy publiczne i pry-watne.Rozdzia³ pierwszy[1] Grecy zak³adaj¹ fora na planie kwadratowym, z bardzo ob-szernymi podwójnymi portykami oraz ozdabiaj¹ je gêsto ustawio-nymi kolumnami i architrawami z kamienia lub marmuru, a nad ni-nii na piêtrach buduj¹ kru¿ganki.Natomiast w miastach italskichnie mo¿na postêpowaæ w podobny sposób, gdy¿ tradycja przekaza-na przez przodków ka¿e na forum urz¹dzaæ zapasy gladiatorów.[2] Z tego powodu dooko³a miejsca, gdzie odbywaj¹ siê widowi-ska, trzeba daæ szersze interkolumnium, a w kolumnadzie umieœciækantory bankierów, na wy¿szych zaœ piêtrach galerie dla widzów;wszystko to powinno byæ rozplanowane stosownie do u¿ytku i do-chodu, jaki to pañstwu przynosi.Wielkoœæ forum nale¿y dostosowaæ do liczby mieszkañców,trzeba jednak uwa¿aæ, by z jednej strony nie by³o ono za ma³e dlacelów u¿ytkowych, z drugiej zaœ aby z powodu zbyt ma³ej liczbyludzi nie wydawa³o siê puste.Szerokoœæ forum powinna siê rów-XXXIII.Zasada kszta³towania proporcji forum.A - forum greckie,B - forum rzymskienaæ dwóm trzecim jego d³ugoœci, w ten bowiem sposób kszta³t je-go bêdzie pod³u¿ny i dostosowany do potrzeb widowisk.[3] Ko-lumny górne powinny byæ o jedn¹ czwart¹ ni¿sze od dolnych, dla-tego ¿e dolne kolumny dŸwigaj¹c ciê¿ar musz¹ byæ mocniejsze, jakrównie¿ dlatego, ¿e powinno siê w tym naœladowaæ ¿yw¹ przyro-dê.Wszystkie bowiem drzewa o smuk³ych pniach, jak jod³a, cy-prys i sosna, s¹ grubsze u do³u, nastêpnie zaœ w miarê wzrostu zwê-¿aj¹ siê w sposób naturalny i równomierny a¿ do samego wierz-cho³ka.Skoro wiêc natura rosn¹cych drzew tego wymaga,w³aœciwe jest, by górne kolumny by³y ni¿sze i cieñsze od dolnych.[4] Place pod bazyliki powinny bezpoœrednio przylegaæ do fo-rum i byæ wytyczone po najcieplejszej jego stronie, a¿eby kupcyw zimie mogli siê tam spotykaæ bez nara¿ania siê na dokuczliwo-œci niepogody.Szerokoœæ ich nie powinna byæ mniejsza od jednejtrzeciej i nie wiêksza od po³owy ich d³ugoœci, chyba ¿e warunki lo-kalne stan¹ na przeszkodzie i zmusz¹ do zastosowania odmiennychproporcji.Jeœli zaœ plac bêdzie za d³ugi, trzeba na jego koñcachwznieœæ hale chalcydyjskie, tak jak w bazylice Julijskiej w Akwi-lei.[5] Kolumny bazyliki powinny mieæ wysokoœæ równ¹ szeroko-œci portyku, ta zaœ ma siê równaæ jednej trzeciej przestrzeni œrod-kowej.Kolumny górne, stosownie do tego co wy¿ej napisa³em, po-winny byæ ni¿sze od dolnych.Balustrada miêdzy górnymi a dolny-mi kolumnami powinna byæ o jedn¹ czwart¹ ni¿sza od górnych ko-lumn, a¿eby przechadzaj¹cy siê na górnym piêtrze bazyliki nie by-li widziani przez kupców.Architrawy, fryzy i gzymsy powinno siêwykonaæ w proporcjach odpowiadaj¹cym kolumnom, tak jak towyjaœni³em w ksiêdze trzeciej.[6] Nie mniej piêkne i wspania³e bêd¹ bazyliki takie, jak bazy-lika w j ulijskiej kolonii Fanum, przeze mnie zaprojektowana i zbu-dowana.Jej proporcje i wymiary s¹ nastêpuj¹ce.Œrodkowa nawamiêdzy kolumnami jest d³uga na sto dwadzieœcia stóp, a szeroka naszeœædziesi¹t stóp.Portyk biegn¹cy miêdzy kolumnami nawy a jejzewnêtrznymi œcianami ma dwadzieœcia stóp szerokoœci.Za ko-lumnami, których wysokoœæ wraz z kapitelami wynosi piêædziesi¹tstóp a gruboœæ piêæ stóp, stoj¹ pilastry o wysokoœci dwudziestustóp, szerokoœci dwóch i pó³ stopy, gruboœci pó³torej stopy.Pilastryte podtrzymuj¹ belki, na których spoczywaj¹ stropy portyku.Nadtymi pilastrami wznosz¹ siê pilastry o wysokoœci osiemnastu stóp,szerokoœci dwu stóp a gruboœci jednej stopy, i na nich spoczywaj¹belki podtrzymuj¹ce krokwie i dachy portyków, znajduj¹ce siê po-ni¿ej stropu nawy œrodkowej.[7] Pozosta³a przestrzeñ w interko-lumniach miêdzy belkowaniem pilastrów i kolumn pozostaje naotwory œwietlne bazyliki.W szerokoœci nawy œrodkowej stoj¹ poprawej i lewej stronie po cztery kolumny wliczaj¹c w to naro¿ne,na d³ugoœæ zaœ od strony forum stoi po osiem kolumn razem z na-ro¿nymi; a od strony przeciwnej tylko szeœæ wraz z naro¿nymi,dwie œrodkowe nie zosta³y ustawione, by nie zas³ania³y widoku naprzedsionek œwi¹tyni Augusta, która stoi w³aœnie na osi tej œciany,z widokiem na forum i œwi¹tyniê Jowisza.[8] Podwy¿szenie dlas¹du znajduj¹ce siê w tym budynku ma kszta³t odcinka ko³a mniej-szego od pó³kola; szerokoœæ podwy¿szenia od frontu równa siêczterdziestu szeœciu stopom, a strza³ka ³uku piêtnastu stopom;w ten sposób ci, co staj¹ przed s¹dem, nie przeszkadzaj¹ kupcomw bazylice [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]